samenleving column

De Belgische kust is een uit wonderlijke delen bestaand geheel

Over één ding zijn Belgen en Nederlanders het eens: dat de Belgische kust lelijk is. Schrijver Rob van Essen bewijst hun ongelijk.

Een van de grotere verschillen tussen Nederland en België is dat Nederland geen Belgische Kust heeft. Een kust, ja, die heeft Nederland wel, meer kust dan België zelfs, de hele linkerrand van het land bestaat uit kust. Voor België geldt dat laatste natuurlijk ook, maar België ligt in de breedte en dus is de linkerrand niet erg lang, vrij kort zelfs – de lengte van één tramlijn, die door instanties die van duidelijkheid houden dan ook de Kusttram is gedoopt.

De Nederlandse kust loopt van de Waddeneilanden in het noorden naar Zeeuws-Vlaanderen in het zuiden en wordt zelden of nooit als een geheel gepresenteerd. België daarentegen heeft de Belgische Kust, een benaming die benadrukt dat die hele strook een eenheid is, alsof ze als in één keer is ontworpen en gebouwd. We zagen de bouwkranen en bulldozers en zandhappers al staan en toen we even niet opletten was-ie opeens klaar, die Belgische Kust. Het klinkt als een soortnaam, iets dat je uit een catalogus kunt bestellen en overal ter wereld kan worden neergezet. (“Weet je waar ze ook een Belgische Kust hebben?’ “Nee?” “In Venezuela.”)

Het is niet al te moeilijk om het idee van de Belgische Kust (vanaf nu: BK) te concretiseren. Leg achter het strand een dijk aan en bekleed die dijk met kleine gele tegels. Plaats aan de landzijde van die dijk grote, van lichte steen opgetrokken blokken die fungeren als appartementscomplexen, hotels of pensions. Ruim in de altijd schemerige ruimten op de begane grond plaats in voor ijsverkopers, gocartverhuurders en winkels die passanten de mogelijkheid bieden petjes, badslippers en windmolentjes in regenboogkleuren aan te schaffen.

Leg achter die eerste rij hoge blokken gerust nóg zo’n rij aan. Denk aan de balkons en varieer naar hartenlust: inpandig, uitpandig, met spijltjes, van glas, van grindtegels, van betonplaat. Vergeet niet tussen de blokken hier en daar een pand met een belle-époquegevel neer te zetten, opdat de passant eraan wordt herinnerd ‘hoe het vroeger was’.

En dan natuurlijk het strand zelf, met flapperende windschermen, badgasten met kippenvel en met op regelmatige afstand van elkaar geplaatste palen waarop emoticons zijn aangebracht, zoals een hart, een trein, een spook en een drol.

Nu zijn Belgen en Nederlanders het over veel dingen niet eens, maar over één ding toch wel: namelijk dat de BK lelijk is.

“Kijk eens naar die reusachtige jarenzestigblokken, die hoge en brede jarenzeventigflats, al die oprijzende nieuwbouw, het is een grote stenen muur, die BK, het groei langzaam naar elkaar toe, alles groeit dicht, de BM was er niets bij!”

“De BM?”

“Berlijnse Muur.”

“Ah, oké.”

“En denk eens aan alles wat verdwenen is! Al die oude panden, er staan er nog maar een paar, het moest allemaal hoger en groter en massaler, kijk eens naar deze oude foto’s, hoe mooi was het vroeger niet, al die belle-époquepanden aan de dijk, hoe sfeervol! En hoeveel duinen had je toen nog niet, en die oude statige hotels, en kijk toch eens, nog meer foto’s, het is allemaal niet meer wat het ooit was.”

En zo gaat het nog even door. Je kunt er van alles tegenin brengen. Die oude architectuur, met al die tierlantijnen, diepliggende ramen, tegeltableaus en wat al niet – het was een beklemmende architectuur, het was een beklemmende wereld, geschapen voor een beklemde hogere middenklasse. Kijk eens naar de hologige zelfportretten van Léon Spilliaert, die rond 1900 in Oostende woonde. Hij heeft gezien wat er zich in die schemerachtige bedompte kamers achter die gevels afspeelde en hij is er nooit overheen gekomen.

En kijk nu eens, die wereld is opgegooid, met nieuwe gebouwen, voor veel meer mensen, met veel meer licht. En lelijk? Schoonheid bestaat in verschillende categorieën, en het loont om niet de rest van je leven krampachtig vast te blijven houden aan wat je denkt dat mooi is. Niet voor niets komt er steeds meer waardering voor de architectuurstijlen waarin die grote blokken aan BK zijn opgetrokken. Want dat is hoe het gaat: op den duur wordt alles mooi; waarom dan niet meteen de shortcut nemen en nu de beslissing nemen dat alles al mooi is?

Maar in feite hoef je de mensen die verkondigen dat de BK lelijk is helemaal niet van repliek te dienen. De manier waarop ze hun mening verwoorden zegt genoeg. Dat doen ze doorgaans namelijk met een flinke portie zelfgenoegzaamheid, of zelfs met een hilariteit die gepaard gaat met hiklachen en hoofdschudden. Ze voelen zich een beetje verheven, ze zijn te tevreden met hun oordeel, waarmee ze zich menen te onderscheiden van de massa.

Als je dan toch een leefregel wil hebben is dit misschien niet de slechtste: blijf uit de buurt van mensen die hun oordeel dat iets lelijk is of niet deugt met plezier met je delen, die zich in hun oordeel verheugen, omdat zij méér weten, zich beschouwen als leden van een uitverkoren groep die beter weet. Hun oordeel is een zelfingenomen vorm van leedvermaak. Je hebt niets aan ze, kijk uit voor besmetting.

Red in ieder geval de BK uit hun handen. Die is interessanter en mooier dan ze ooit zullen weten. Het is een uit wonderlijke delen bestaand geheel, die BK, ga zelf maar kijken als je het niet gelooft: al die delen worden aangedaan door de al genoemde Kusttram.

Al is het ook weer niet zo dat je heel veel aan die tram hebt als je met eigen ogen de schoonheid van de BK wilt zien: als je een beetje pech hebt tref je een tram waarvan de ramen dichtgeplakt zijn met reclame.

Goedbeschouwd is de Kusttram het vreemdste element van die hele BK. Ze is niet ontworpen om van binnen naar buiten te kijken, ze is bedoeld als billboard, om de passanten ervan te overtuigen dat er bepaalde zaken moeten worden aangeschaft, zoals schoonmaakmiddelen, telefoonabonnementen en kaartjes voor pretparken. De passagiers die zich tegen betaling tijdelijk in die op rails voortschuivende horizontale reclamezuil hebben laten opsluiten, zitten gelaten naar de achterkant van die advertenties te kijken. En dát is wel een beetje lelijk.

• Belgische kust