de franse nederlanden, samenleving

Covid-19 trekt zich niets van grenzen aan

De Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai wil de drijvende krachten aan beide kanten van de Frans-Belgische grens laten samenwerken. Maar hoe kan dat nu de grenzen hermetisch gesloten zijn? En hoe zal die grensoverschrijdende samenwerking er in de toekomst moeten uitzien? Wij vroegen het aan de directeur Loïc Delhuvenne. Hij pleit voor meer overleg, meer solidariteit en een Europees Marshallplan. En daarin is zeker een rol weggelegd voor de Eurometropool.

Deze crisis kan een kans worden om samen op één lijn te komen. Op dit moment constateer ik een gebrek aan overleg en dialoog. Vandaar mijn voorstel voor een Marshallplan, meer overleg en een nieuw contract met de burger. Omdat we met twee tegenstrijdige waarden worden geconfronteerd. In ons werk in de Eurometropool ondervinden we het elke dag.

We beseffen dat de hele mensheid eenzelfde lot ten deel valt én zien tal van nieuwe barrières in de wereld ontstaan: er is zowel universalisme als protectionisme. Tegelijk propageert de ziekte, Covid-19, twee verschillende waarden. Enerzijds de uiting van een realiteit die we lange tijd niet onder ogen hebben willen zien: geen enkel land, geen enkel punt op de aardbol blijft gespaard voor een virus dat alleen al in een gewoon live gesprek kan worden overgedragen. Anderzijds het gevolg van een schijnbaar logische reflex: het verkeer van mensen wordt aan banden gelegd om de pandemie een halt toe te roepen.

Even terug: begin maart 2020!

Het regent afzeggingen van vergaderingen. Onze Franse partners komen niet naar Kortrijk voor een grensoverschrijdende meeting. We krijgen twee soorten informatie binnen: volgens de ene is het aanbevolen om alles te annuleren, volgens de andere is het verplicht om alles te annuleren. Die incoherenties gaan uit van twee grondgebieden die elkaars buren zijn terwijl de grens onzichtbaar is.

In het besef van de risico- en gezondheidsfactoren en geconfronteerd met maatregelen die elkaar tegenspreken en waarvoor geen overleg is gepleegd, krijgen wij als grensoverschrijdende organisatie dus te maken met een gebrek aan samenhang. Hip hoi de Belgische versnippering, nu ook op Europees niveau! De Europese coördinatie had haar eigen beperkingen laten zien en was oog in oog komen te staan met haar demonen. Als overtuigd Europeaan kon ik niet anders dan constateren dat de Europese Unie het in het begin van deze crisis moeilijk had om de situatie aan te pakken, en voor mijn teams en mij, als beheerders van een grensoverschrijdende organisatie, was er veel verwarring; wie geeft ons de instructies, waar kunnen we die vinden, hoe zit het met de hiërarchie?

Daarna de definitieve beslissing, een algemene lockdown aan weerskanten van de grens, met verbod op verplaatsingen behalve om geldige redenen. De eersten die nadeel ondervonden van dit soort maatregelen waren natuurlijk de burgers in de grensstreek.

Dit zijn de dingen die in de Eurometropool Rijsel-Kortrijk-Tournai onduidelijk waren:

– mag iemand die aan de Belgische kant van de grens woont, de grens oversteken om eten te kopen en een beroep te doen op gezondheidszorg in Frankrijk? In principe ligt de dichtstbijzijnde voedingswinkel in Frankrijk. Is (strikt noodzakelijke) voeding een geldige reden om de grens over te gaan?

– het geval van iemand die elke ochtend de wagen nodig heeft om te gaan werken (van Frankrijk naar Frankrijk) in het kader van een essentieel beroep dat geen thuiswerk toelaat (gezondheidszorg). De betrokkene woont in een Franse grensgemeente en werkt ook in Frankrijk. De meest directe weg naar zijn werk gaat door België. Kan hij die weg blijven gebruiken (op vertoon van zijn attest) of moet hij een andere weg nemen, die hem meer tijd zal kosten?

– het geval van iemand die haar bejaarde moeder, die over de grens woont, eten moet brengen. Mag ze de grens over?

COVID-19 heeft duidelijk gemaakt dat er te weinig communicatie en overleg is tussen de EU-staten, en vooral tussen Frankrijk en België. Hoe leg je ons volk uit dat de Franse procedures niet dezelfde zijn als de Italiaanse en ook niet als de Belgische procedures? Hoe leg je ons volk uit dat er, terwijl een virus om zich heen grijpt, zulke grote verschillen zijn in de openbare gezondheidszorg tussen de diverse Europese zones en zelfs op wereldschaal?

Een Europees Marshallplan: een urgentie voor alle burgers!

Italië en Spanje waren de eerste staten die hard werden getroffen. Velen stonden ernaar te kijken voor ze de ernst van de crisis inzagen – een crisis die intussen geen grenzen meer kende. Het was een vaststelling van waarnemers: de Europese executieve heeft de koe pas laat bij de hoorns gevat, terwijl ieder van ons op een krachtiger, uitgesprokener, kordatere aanpak had gehoopt. De fout zat hem, lijkt me, hierin dat elk land de gezondheidscrisis, de sociale, medische en economische crisis in zijn eentje het hoofd heeft geboden. De Italiaanse pers was trouwens niet mals voor de Europese executieve.

Het is dan ook de hoogste tijd om ons bewust te worden van de situatie. Als we kiezen voor verdeeldheid, krijgen we later met rampen af te rekenen en met een tweede, door waarnemers voorspelde epidemiegolf. De Europese Unie moet zich niet schuchter opstellen. Ze moet zich krachtig inzetten voor een solide herstel van de Europese waarden en een doeltreffende, onontkoombare steun vormen voor elk van haar lidstaten.

Als gevolg van de epidemie slaat in alle EU-staten de economische crisis toe. Bedrijven zijn gedwongen hun activiteiten terug te schroeven, een flink deel van de bevolking wordt door economische werkloosheid getroffen, een stijging van het aantal faillissementen wordt een reëel schrikbeeld. Geen enkele sector blijft gespaard. Landen zullen uit dit dal moeten klimmen, burgers zullen het nodige geld moeten vinden om in hun behoeften te voorzien. Logischerwijs wordt naar Europa gekeken.

Hoe zal Europa het aanpakken om haar eigen bevolking te helpen tenzij met een Europees, groen Marshallplan voor de burger? Een programma tot economisch en financieel herstel dat rekening houdt met de behoeften van de mannen en vrouwen in Europa. Een solidaire, sociale en duurzame visie. Een visie gericht op de milieu- en klimaatdoelstellingen die in december van vorig jaar door de Europese Commissie zijn voorgesteld, want er kan geen sprake van zijn deze actuele Green Deal op de helling te zetten. De Europese Unie heeft de plicht om haar verbintenissen inzake het klimaat en de economie stuk voor stuk na te komen door elke lidstaat de kans te geven om het tij te keren.

We weten nog niet hoe de volgende crisis eruit zal zien, maar het is nu al duidelijk dat de gezondheidscrisis zal worden gevolgd door een sociale en economische crisis. Moeten we daarop wachten om ons nogmaals deze existentiële vragen te stellen? We zouden zo graag willen dat alles weer gauw normaal wordt. Maar sommige dingen zúllen niet meer normaal worden.

De mensen hebben behoefte aan bescherming, begeleiding, ondersteuning, aanmoediging, een helpende hand, een luisterend oor. We moeten streven naar een humane samenleving, een samenleving van mensen en geen samenleving van elites waarin de ongelijkheidskloof nog groter wordt. We hebben sterk het gevoel dat we een kaap aan het ronden zijn, dat we de aanzet meemaken tot een nieuw sociaal paradigma. Dat paradigma is heel ruim van aard: ecologisch, milieugebonden, menselijk, gebaseerd op samenwerking. Er voltrekt zich een metamorfose, ons egoïsme belet ons om het te aanvaarden maar die metamorfose ís er. Ons daarvan bewust zijn, is bereid zijn die metamorfose te ondergaan om naar een nieuwe samenleving te streven waarin het collectieve en medeverantwoordelijkheid centraal staan in onze nieuwe leefwijze.

Er is een ingrijpende verandering aan de gang en het is van vitaal belang die goed te begeleiden om de nieuwe uitdagingen van onze toekomst aan te gaan – de toekomst van onze mensheid, de toekomst die we nalaten. Zullen we erin slagen ons van rups tot vlinder te ontpoppen? En wat voor vlinder? Een dagvlinder? Een nachtvlinder? Geen idee! Kunnen we geen betere versie van onszelf worden? Wat we de voorbije jaren niet konden zijn, kunnen we de komende jaren misschien wél worden.

Hoe kan Europa ons daarbij helpen? Door de politieke agenda specifiek te richten op gezondheid, mobiliteit, eerbied voor de mens, bescherming van het milieu. De durf hebben om een consequent Europees Marshallplan op te zetten om de landen weer op de rails te helpen. De durf hebben om uit een financiële en ideologische comfortzone te treden die door sommigen te sterk en stevig in stand wordt gehouden.

We kunnen niet meer terug, we staan met onze rug tegen de muur en moeten verder. We zijn de proefkonijnen van een besluitvorming waar geen lijn in zit en kunnen alleen maar vaststellen dat een dergelijke besluitvorming onze ondergang wordt. Er is een langetermijnvisie nodig, gericht op duurzame coöperatie tussen de mannen en vrouwen van deze wereld.

Laten we onze lessen trekken uit de crisis, laten we haar recht in de ogen kijken, de dialoog aangaan en eens en voor altijd de grenzen op aarde en in ons hoofd opheffen. Laten we meer dan ooit creatief zijn! Akkoord, de gedaanteverwisseling voelt oncomfortabel, is onontkoombaar. De vleugelslag van de vlinder in wording moet ons helpen om onze samenleving weer zin te geven. Als leidinggevenden, besluitvormers, verenigingen, burgers moeten we collectief de uitdaging aannemen waar we nu voor staan: hoe gaan we ons in de nabije toekomst tot het collectief verhouden? In deze denkoefening zal Eurometropool de komende weken een belangrijke rol spelen om dialoogruimte tussen de burgers en de verkozenen te installeren.

Het lokale niveau is van cruciaal belang om de sterren op de Europese vlag te laten fonkelen!

De Europese democratie moet worden versterkt door openheid voor dialoog. Als Europese burgers kennen wij elkaar bitter weinig. We zijn buren aan weerszijden van een landsgrens, maar we wisselen nog te weinig van gedachten, delen nog te weinig projecten, werken nog te weinig samen. Nochtans woont een op de drie personen in een grensstreek. Dat betekent 170 miljoen Europeanen! Wat een buitenkans om een dynamiek te stimuleren van verandering, overleg en samenwerkingsverbanden teneinde de Europese prioriteiten te halen! Laten we de moed opbrengen voor burgeroverleg en burgervergaderingen, laten we onze ideeën inzetten, laten we ons denkwerk en onze voorstellen tot gemeenschappelijke acties samenleggen. Precies daar ijvert Eurometropool elke dag voor, door een Europese burgerruimte te creëren. Laat deze crisis een kans zijn om samen op één lijn te komen!

Kortom, laten we ons inzetten om onze Eurometropool uit te dragen!

• Covid-19
• Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai
• Marshall plan