de franse nederlanden, geschiedenis

Bij Boulogne-sur-Mer: de slag die nooit plaatsvond

de lage landen
verkent de historische slagvelden van Noord-Frankrijk en de Pas-de-Calais. Deze keer houden we halt bij een slagveld dat bijzonder is omdat… er nooit een veldslag plaatsvond. Toch heeft het militaire verleden er sporen achtergelaten.

Het uitzicht hier, op 50 meter hoogte, is adembenemend. In het zuiden tekenen de heuvels van Boulogne-sur-Mer zich af. Op de weg beneden die richting het golvende landschap loopt zijn de fietsers piepklein. Vóór ons, in het westen, ligt het Kanaal te blinken in de zon. Een zicht voor een prentkaart, waar je bij helder weer zelfs tot aan de kliffen van Engeland kunt kijken.

We zijn in Wimille, net buiten Boulogne-sur-Mer, aan de Colonne de la Grande Armée. Dit monument, geïnspireerd op de zuil van Trajanus en vervaardigd uit marmer van Boulogne met bovenop een standbeeld van Napoleon – het enige nationale monument (staatseigendom) in de Pas-de-Calais – getuigt van een grote veldslag … die nooit plaatsvond: de verovering van Engeland.

Aan het begin van de negentiende eeuw had Napoleon Bonaparte besloten om Engeland binnen te vallen. Tussen 1803 en 1805 bracht hij daartoe een indrukwekkend leger op de been in de Boulonnais, die een militaire marinebasis werd. Duizend schepen lagen voor anker tussen Le Portel en Cap Gris-Nez, waar de afstand tussen de Franse en Engelse kust het kleinst is. Op het hoogtepunt van de manoeuvres waren in dit gebied 120.000 manschappen gelegerd.

Er moest heel wat gebeuren: zo moesten het Fort de l’Heurt in Le Portel of dat van Ambleteuse worden omgebouwd of herbewapend. Havens en bekkens moesten worden gegraven, zoals in Wimereux. En vooral: de haven van Boulogne-sur-Mer moest worden heringericht en uitgebreid door de natuurlijke loop van de Liane om te leiden. Met een beetje verbeelding kun je je de drukte ter plaatse wel voorstellen. Grootse werken… voor bijna niets. In 1804 roepen de bestuurszaken Bonaparte naar het Oosten en zo vertrekt het Grande Armée naar Austerlitz. De keizer is Engeland nooit binnengevallen.

Maar het verleden heeft wel sporen achtergelaten in landschap van de Boulonnais. Deze zuil, bijvoorbeeld, werd hier opgetrokken ter nagedachtenis van de eerste uitreiking van het Légion d’honneur, nu nog steeds de hoogste nationale Franse onderscheiding. Op 16 augustus 1804 werden hier, in de vallei van Terlincthun, 2.000 eretekens uitgereikt in het bijzijn van 100.000 man! Dat het standbeeld van Napoleon Engeland de rug toekeert heeft niets te maken met wrok, zoals mensen ter plaatse je wel eens kunnen toefluisteren. Het is gewoon een kwestie van perspectief ten opzichte van het park dat aan de voet ervan werd aangelegd. Naast de zuil zijn er ook enkele militaire installaties bewaard. Zo kun je een bezoek brengen aan het fort van Ambleteuse, midden in de golven. Er bevindt zich een klein geschiedkundig en natuurkundig museum. Iets verder weg van de kust liggen de ruïnes van het Fort van Le Portel. Ook die dragen bij tot de bijzondere charme van deze kustlijn.

Andere sporen van Napoleon zijn: een gedenksteen voor de tweehonderdste verjaardag van de uitreiking van de Légion d’honneur, in de allée de la Légion d’honneur; het tot keizerlijk paleis omgedoopte Hôtel Desandrouin, in het historische stadscentrum, waar de keizer meermaals overnachtte; het Kasteel van Pont-de-Briques in Saint-Léonard, waar Napoleon zijn hoofdkwartier had.

In het museum van Boulogne-sur-Mer vind je ook voorwerpen die herinneren aan de veldslag die nooit plaatsvond: de tweekantige punthoed of steek van Napoleon, die hij tijdens een van zijn bezoeken hier vergat, een diamanten ring en schaalmodellen van de Colonne de la Grande Armée. Ten slotte is ook de Poudrière ter hoogte van het zeemanskruis een overblijfsel van Napoleons bouwwoede. In dit kruitmagazijn kon het leger tot 12 ton buskruit opslaan. Het uitzicht hier, op Boulogne-sur-Mer en het Kanaal, is weerom prachtig.

• Boulogne-sur-Mer
• Napoleon
• Slagvelden