de franse nederlanden

Hoe de crisis ook de bibliotheekwerking in de grensstreek veranderde

Al maanden zijn de concertzalen en podiumhuizen gesloten in Frankrijk en België, maar in de bibliotheken bleven de bezoekers altijd welkom. De bibs hebben zich staande gehouden, al werd het werk er wel op zijn kop gezet. Dat vernamen we van Carol Vanhoutte (Bibliotheek Kortrijk), Jean-Luc Duval en Amaël Dumoulin (B!B Dunkerque) en Alexander Declercq (Bibliotheek Ieper).

Geen werkloosheid in de bibs van Noord-Frankrijk en West-Vlaanderen tijdens de coronacrisis. De meeste bibliotheken bleven open. Hoewel de ontmoetingsfunctie er vaak bij in schoot, bleven het ontlenen van boeken en informatiebemiddeling doorlopen. Bovendien kwam er extra werk bovenop omwille van de gezondheidsmaatregelen.

Maar dat kon de werklust niet temperen. “Het verbaast ons dat zelfs de oudste vrijwilligers, die het meest kwetsbaar zijn voor het virus en die de bibliotheken in de kleine gemeenten beheren, aan de slag blijven. Er is echt een behoefte om de sociale cohesie in stand te houden. Bibliotheken zijn hiervoor belangrijke plekken”, zegt Emmanuelle Kalfa in La Voix du Nord. Zij is directeur van een netwerk van 340 bibliotheken in het departement Nord.

We gingen even luisteren op het terrein of onze bibliotheken dit ook zo beleefd hebben. Dat deden we bij Carol Vanhoutte (Bibliotheek Kortrijk), Jean-Luc Duval en Amaël Dumoulin (B!B Dunkerque) en Alexander Declercq (Bibliotheek Ieper).

Hoe heb je de afgelopen maanden beleefd?

Jean-Luc Duval en Amaël Dumoulin (B!B Dunkerque): “We blikken terug met een dubbel gevoel. Enerzijds hebben bibliotheken het geluk tot de weinige instellingen te behoren die in Frankrijk mogen worden geopend. Daardoor kunnen wij ter plaatse blijven werken en niet alleen vanuit ons huis. Wij zien hierin ook de erkenning van de sociale rol van bibliotheken. Het is voor ons van groot belang dat wij niet alleen als culturele plaatsen worden beschouwd. Anderzijds dwingen de maatregelen ons om diensten te schrappen die de aantrekkingskracht van de B!B. vormden: het café, de videospelletjes, de ontspanningsruimtes…

Alexander Declercq (Bibliotheek Ieper): “In heel de coronaperiode zijn we slechts één week dicht moeten blijven. We zijn verheugd dat ons aanbod als essentiële dienstverlening zo goed mogelijk behouden kon blijven. We startten in 2020 met Mijn Leestipper, online betalen en een nieuw aanbod e-boeken. Een aantal activiteiten kon veilig plaatsvinden zoals de openluchtfilms CineCongé in de zomer, de boekenkaftdag, de boekenverkoop, het Groot Dictee, workshops voor kinderen… Ondanks alles nog behoorlijk wat, niet? Wel missen we de wekelijkse praatgroepen, de viering van 25 jaar leesgroep verliep in mineur, kranten- en studeerplekken konden soms wel maar vaker niet aangeboden worden.

Momenteel hebben we gemiddeld 385 bezoekers per dag. In tijden van afstand houden en beperkte bezoekduur is dit bezoekerscijfer nog opmerkelijk goed. Dat is 40% minder dan voor de epidemie. Het wegvallen van de krantenlezers, studeerplekken, publieke computers, klasbezoeken én een aantal activiteiten speelt daar een grote rol in. Enkel de bib in z’n puurste vorm blijft over, we merken wel dat het openhouden van de bib bijzonder sterk gewaardeerd wordt door het publiek.

Ook in de uitleencijfers zien we uiteraard een verschil: het jeugdaanbod kende ongeveer de helft minder uitleningen, de strips houden beter stand met ‘slechts’ 30% minder. Het aanbod volwassenen non-fictie wordt 55% minder uitgeleend, fictie blijft in verhouding populairder met slechts 40% minder uitleningen. Opvallend: de uitlening van games bleef gelijk en het uitlenen van speelgoed steeg zelfs. We zijn blij dat we nog zo’n cijfer kunnen voorleggen – veel organisatoren en aanbieders konden helaas veel minder realiseren.”

Is het bibliotheekwerk veranderd?

Carol Vanhoutte (Bibliotheek Kortrijk): “De vernieuwde werking van de bibliotheek kwam de voorbije maanden onder druk te staan: geen scholenwerking, geen tot weinig studeer- en leesplekken, geen ontmoetingsmomenten,… In veel bibliotheken kon je ook geen publiekscomputers gebruiken, in Kortrijk was dit wel het geval. We vonden dit een basisdienstverlening. De bibliotheek heeft meer digitale content aangereikt. We hielden het literair festival Memento online, we werkten met online voorleessessies, een online leerplatform en boden meer online dienstverlening zoals betalingen, Gopress, reservaties, digi-vragen en een e-boekplatform. We horen van de vele bezoekers dat ze reikhalzend uitkijken om weer meer tijd in de bib te mogen doorbrengen.”

Jean-Luc Duval en Amaël Dumoulin (B!B Dunkerque): “De rol van de bibliotheekmedewerkers tegenover het publiek is veranderd. Wij waren bemiddelaars geworden, of zelfs “gentils organisateurs“. De omstandigheden dwongen ons terug te keren naar een rol van ontvangst- en informatiemedewerker. We hebben opnieuw een loketrelatie, achter plexiglas ramen bovendien. Gelukkig bleef de digitale dienstverlening ter plaatse bestaan. We lenen computers uit aan degenen die ze het hardst nodig hebben. We krijgen veel studenten over de vloer. De culturele, educatieve en sociale activiteiten zijn onderbroken. We zullen een hele dynamiek weer op gang moeten brengen naarmate de regels versoepelen.”^[1]

Wat is je mooiste ervaring van de afgelopen maanden?

Carol Vanhoutte (Bibliotheek Kortrijk): “We hebben kunnen samenwerken met de afdeling ‘Devine’ van Howest. Zij ontsloten tijdens het literair festival Memento onze inhoud op diverse digitale manieren. Dat was een mooie kruisbestuiving en een wederzijdse ontdekking.”

Jean-Luc Duval en Amaël Dumoulin (B!B Dunkerque): “Het is moeilijk om een ‘mooiste ervaring’ te bedenken. Maar wat ons het meest zal bijblijven is het belang van teamwerk. We moeten onze teams in deze moeilijke tijden nog meer begeleiden. En er is veel dialoog nodig over de toekomst van onze bibliotheken. Als directeur en als lid van het managementteam is dit echt wat ons op dit moment het meest stimuleert.”^[1]

Alexander Declercq (Bibliotheek Ieper): De mooiste ervaring was de komst van de 49 klokken van de beiaard naar de bib en het archief. Twaalf ton geschiedenis en muziekinstrument samen. Omwille van de restauratie van de belforttoren moest de beiaard uit de toren gehaald worden. We zochten een manier om de klokken, die iedereen dagelijks hoort maar zelden ziet, in de kijker te plaatsen. Een coronaveilige opstelling in bib en archief bleek dé oplossing. Met het archief werkten we een bijhorende expo uit die via grote raamstickers door iedereen buiten kan bezocht worden, er kwam een ‘paastuin’ en natuurlijk werden de kinderen niet vergeten door de klokken!

Momenteel loopt er een Vlaamse bevraging over de impact van Corona op de lokale bibliotheekwerkingen. Het rapport hierover wordt verwacht eind juni.

• Bibliotheek
• Duinkerke
• Ieper
• Kortrijk