Belgische politici normaliseren drankmisbruik

Het was de grootste cultuurshock die de Nederlandse journaliste Anouk van Kampen had toen ze in België kwam wonen: hoe normaal niet weinig Belgen het vinden om al ’s morgens te drinken en met een slok op achter het stuur te kruipen, ook politici die het goede voorbeeld zouden moeten geven.

Een aantal jaar geleden, toen ik nog niet zo lang in België woonde, kreeg ik op het station van Brussel-Centraal enthousiast een blikje bier aangereikt. Het was onderdeel van een campagne voor een nieuw alcoholvrij biertje waar voorbijkomende reizigers kennis mee konden maken. Het was 11 uur ’s ochtends. Terwijl ik het blikje enigszins verbaasd en ongeopend teruggaf, stonden de reizigers om me heen lustig in een zoete bierwalm van het nieuwe pintje te proeven. Voor mij was het een geur en smaak waar ik op dat uur nog nooit behoefte aan had gehad, alcoholvrij of niet. Zélfs al was het bier – om er even een Hollander-mop in te gooien – gratis.

Er zat geen alcohol in, dus het kon gewoon. Toch is dat tot op heden een van de grootste momenten van culturele shock die ik als Nederlandse inwijkeling in België heb meegemaakt. Deze campagne beantwoordde blijkbaar aan een behoefte, besefte ik: die van een groep Belgen om al ’s morgens vroeg de dorst met een pint te lessen. Ziehier dé oplossing voor uw probleem: u kunt nu in de ochtend bier drinken, en toch nuchter op het werk verschijnen.

In het weekend hoeft dat natuurlijk niet. Als ik op zondagochtenden het marktplein in mijn thuisstad Gent oploop, zijn de glazen altijd goed gevuld. Bij het carnavalscafé staan de glazen bier op tafel, bij een ander café staan ze met cava te proosten, en het koffiestandje wordt duidelijk niet zo goed bezocht vanwege zijn koffie, maar omdat je er ook een jenevertje of glühwein bij kunt krijgen. It’s five o’clock somewhere begint er al als het in Vietnam vijf uur is en ik mijn ontbijt nog nauwelijks achter de kiezen heb.

Het bourgondische zuiden mag een cliché zijn, wat betreft alcohol is het zeker geen mythe. Nuchtere protestanten zou ik Nederlanders met betrekking tot hun drankgebruik niet willen noemen: ze kunnen behoorlijk drinken zodra de vijf in de klok zit. Maar in België voelt het alsof er net nog een glaasje bovenop wordt gedaan.

Bij een geboorte hoort een drankje, na het sporten hoort een drankje, en bij de traditionele Nieuwjaarsdrink voor het stadhuis – opnieuw om 11 uur in de ochtend – hoort een drankje

Waar de Nederlander gemiddeld jaarlijks zo’n acht liter pure alcohol per persoon drinkt, is het in België een liter meer. Bij een geboorte hoort een drankje, na het sporten hoort een drankje, en bij de traditionele Nieuwjaarsdrink voor het stadhuis – opnieuw om 11 uur in de ochtend – hoort een drankje. Het mag niet verrassen dat de meeste Belgen niet in januari hun alcoholvrije maand houden, maar in februari: de kortste maand.

Ikzelf doe aan de alcoholconsumptie overigens volop mee, maar er is uiteraard ook een keerzijde. Waar het gemiddelde alcoholverbruik in België er internationaal nog niet zó bovenuit springt, doet het problematisch alcoholgebruik dat wel. De meeste van mijn kennissen kunnen zo een vijftal mensen uit hun vrienden-, familie- of kennissenkring bedenken bij wie ze het alcoholgebruik zorgwekkend vinden. In België worden jaarlijks meer dan tweeduizend jongeren met een alcoholvergiftiging op de spoeddiensten opgenomen. In Nederland ligt dat aantal drie keer lager. 28 procent van de Belgen gaf in een OESO-onderzoek aan minstens een keer per maand zwaar door te drinken, ook wel bingedrinken. In Nederland is dat 9 procent minder. Per jaar sterven meer dan twee keer zoveel Belgen aan de drank dan Nederlanders.

Dubbel zo vaak met drank achter het stuur

Tot op zekere hoogte is dat drankgebruik natuurlijk hun eigen probleem, als we de miljarden aan sociale kosten even niet meerekenen. Alleen stappen velen er ook mee in de auto. Een recente Europese enquête wees uit dat 19 procent van de Belgen weleens met te veel op heeft gereden, bijna twee keer zo veel als het Europese gemiddelde. 7 procent heeft al eens een ongeval gehad dat te maken had met bestuurders die boven de limiet zaten. Geen wonder dat de bekende BOB-campagnes tegen drank in het verkeer hier werden uitgevonden: met een drankje op achter het stuur stappen is sociaal nog breed geaccepteerd.

“Mensen denken niet na over de reden voor controles. Ze hebben vooral het gevoel dat ze pech hebben gehad als ze betrapt worden”, vertelde een politieagent eens toen ik mee op reportage ging bij een alcoholcontrole. Elk uur moest de controlepost van plek wisselen omdat in Facebook-groepen met duizenden leden binnen de kortste keren de locatie gedeeld werd, zodat wie een drankje te veel op had een andere route kon nemen. Ik moet de Vlaming nog tegengekomen die niet weet van de regel dat je bij de politie wettelijk een kwartier uitstel mag aanvragen als je moet blazen – een kwartier dat soms hoognodig blijkt om het alcoholpercentage te laten zakken.

Ik moet de Vlaming nog tegengekomen die niet weet van de regel dat je bij de politie wettelijk een kwartier uitstel mag aanvragen als je moet blazen

Hier ligt een prachtige rol voor de politiek en een voorbeeldrol voor politici weggelegd, zou je denken. In plaats daarvan stapelen de gênante voorvallen zich op. Een greep uit 2023. De burgemeesters van Bertem en van Beveren dronken te veel en stapten achter het stuur. De laatste veroorzaakte een ongeval. De vrienden van de minister van Justitie pisten tegen een politiecombi op zijn verjaardag, N-VA-politicus Theo Francken piste in een plantenbak in Brussel en de linkse Vooruit-voorzitter Conner Rousseau kraamde dronken plotseling racistische praat uit. “Wie is er nooit eens dronken geweest in zijn leven”, ik ben “gewoon maar een mens”, het was maar “zattemansklap”, waren hun opeenvolgende excuses. Echt nieuw zijn dit soort voorvallen voor politici niet: meer dan eens doken dronken politici op in het parlement. Niets voor niets werd alcohol vorig jaar in de koffiekamer van het Vlaams parlement verboden.

Ook in 2023 lanceerde de federale overheid een alcoholplan om de alcoholconsumptie in het land naar beneden te halen. Het resultaat was behoorlijk halfslachtig. Je kunt wel nog drank kopen langs de snelweg, maar niet na 10 uur ’s avonds. Voor je achttiende jaar mag je geen sterke drank drinken, maar wel bier. Alcoholreclames zijn verboden op tv, maar enkel voor en na programma’s voor minderjarigen. Het kostte negentien jaar aan onderhandelingen om tot dat slappe resultaat te komen. Dat verbaast me niets. Het is precies het resultaat dat je kan verwachten van politici die voorbeeldfiguren zouden moeten zijn, maar in plaats daarvan te veel drank en dom gedrag normaliseren.