literatuur recensie

‘Bedenktijd’ van Meredith Greer: eenzaam rouwen in tijden van een pandemie

In Bedenktijd neemt Meredith Greer een abortus die ze onderging tijdens de lockdown als uitgangspunt voor filosofische bespiegelingen over rouw, eenzaamheid, liminaliteit, maar evengoed de Californische hippiecultuur. Een zeer geslaagd, meanderend debuut.

Laat dit boek een wijnvlek zijn, tekent Meredith Greer ergens op over haar bedoeling en verwachting met Bedenktijd. Of nog: “Laat me proberen om in een rookcirkel te communiceren. Laat me kijken hoeveel dingen ik tegelijk mag zijn.”

Aanleiding voor dit boek is een abortus die Greer onderging tijdens een van de lockdowns aan het begin van de covid-pandemie. Hoewel ze al een tijdje een relatie heeft met de man die haar zwanger maakt, kiest hij ervoor uit haar leven te verdwijnen. Niet alleen kampt Greer dus met het verdriet en de woede die samengaat met het einde van een amoureuze relatie, ze moet ook in haar eentje een beslissing nemen over het wel of niet alleenstaande moeder worden. En ze moet alle twijfels, rouw en verdriet die daar mee samengaan in haar eentje verwerken. In tijden van een pandemie zijn alledaagse rituelen even weggegomd.

Vertrekpunt voor Bedenktijd zijn de dagboeken die Greer bijhield tijdens deze periode. De persoonlijke fragmenten zijn vaak pijnlijk en confronterend om te lezen, ze herinneren ons aan een tijd waarin we probeerden het leven even stil te leggen, tevergeefs. “Alles is op slot, iedereen is bang”, herinnert Greer ons aan die periode. En dan, terug naar de harde realiteit: “Los van je schaamte en zelfverwijt en eenzaamheid wordt het op een gegeven moment toch echt tijd dat je aan een nieuwe cyclus begint.”

Die cyclus komt dus niet, en dat vormt de aanleiding voor allerlei meanderende gedachten en bespiegelingen die Greer neerschrijft in wat we nog het best kunnen omschrijven als persoonlijke essays. Ze probeert het woord “tussentijd” te vatten, en vergelijkt de tussentijd van de pandemie met de verplichte bedenktijd die ze moet nemen voor de abortus kan worden uitgevoerd. Greer, een Amerikaans-Nederlandse journaliste die als eindredacteur werkt voor de Volkskrant, heeft het uitvoerig over het belang van taal, over hoe taal bepalend is voor ons denken. Zowel over abortus als over de pandemie.

Andere bespiegelingen gaan over de wetten van de liminaliteit, in ruimtes, bij mensen, in de kunst en de literatuur. Over rouw als een liminale fase ook, en over de gebruiken en rituelen die daar doorgaans mee gepaard gaan, al verdwijnen die rituelen steeds vaker, en worden ze tijdens een pandemie helemaal weggestreept.

Greer heeft het over de verschillen in rouwcultuur en hoe ze dat in Nederland ervaart, en ze schrijft uitgebreid en confronterend over haar eenzaamheid. “Eenzaamheid is de sprei die je ooit samen uitkoos, de manier waarop de verf van de vloer bladderde in de kamer van degene die ooit je geliefde was.”

Greer constateert dat ze na de abortus en de pandemie nooit meer dezelfde persoon kan zijn, dat ze in tegenstelling tot anderen niet meer terugkan naar hoe het vroeger was. “De groepen, de cafés, de volle straten, de werkplekken voelden niet als een terugkeer naar normaal. Het oude normaal voelde als unheimisch, als hysterische koortsdromen met te veel licht, te veel geluid, te weinig ruimte om te rolschaatsen of rond te dobberen.” En even verderop: “Wanneer ik denk aan mijn verdriet en mijn verlies is het niet de abortus die nu nog het meeste pijn doet. Het zijn de volle terrassen van 2020.”

Meredith Greer schrijft over haar pijn, haar angst, haar twijfel en haar rouw zonder dat het te zwaar op de hand wordt, of zonder navelstaarderig te worden. Ze kadert haar persoonlijke ervaringen in een ruimer geheel, citeert tal van schrijvers (Joan Didion, Susan Sontag, Olivia Laing) en onderzoekers en refereert aan (moderne) kunst, zoals de schilderijen van Edward Hopper. Ze schrijft erudiet zonder pedanterie, de referenties vloeien vooral voort uit haar eigen nieuwsgierigheid, en ze neemt de lezer maar al te graag mee in haar zoektocht.

Naast de dagboekfragmenten en de essays zijn er nog andere stukken in het boek. Er staan gedichten in, en flarden uit virulente anti-abortusstandpunten die Greer heeft geplukt van sociale media. De verschillende genres zijn ook anders en fraai vormgegeven, zodat dit boek ook op dat vlak een wijnvlek is, een mengeling van rooksignalen.

Greers boek bevat geen plot, het is onmogelijk onder één noemer te vangen, maar het bevat een intellectuele rijkdom die prikkelend is. Ze slaagt erin om het persoonlijke en universele op een originele manier te combineren, zodat je gaat nadenken over zowel die persoonlijke als meer universele bedenkingen. Mag je rouwen en verdriet hebben als je zelf voor abortus ‘kiest’? Of: hebben we als samenleving wel genoeg stilgestaan bij wat een pandemie betekent, over hoe ons leven definitief is vervormd toen we gevangen zaten in een tussentijd? Misschien hadden we daar met z’n allen wat meer bedenktijd voor moeten nemen.

Meredith Greer, Bedenktijd, De Bezige Bij, Amsterdam, 2023, 208 p.

• debuutroman
• Meredith Greer