geschiedenis

Met Eddy Merckx naar de maan

Zowat elke Belg die toen al leefde, herinnert zich de sfeer die vijftig jaar geleden heerste op 20 en 21 juli 1969. In een paar uur tijd werd twee keer geschiedenis geschreven: Eddy Merckx won zijn eerste Ronde van Frankrijk en even later zette de mens voet op de maan. De parallellen tussen die twee missies zijn merkwaardig.

De droom

In de jaren zestig van vorige eeuw bestond er een rotsvast geloof in de ongebreidelde vooruitgang. Een mens op de maan? Moest lukken. De waarschijnlijkheid dat dit zou gebeuren werd toen in België en daarbuiten groter ingeschat dan de mogelijkheid dat een Belg ooit nog de Tour zou winnen.

Toen korte metten werd gemaakt met het idee dat de mens zich nooit aan de aardse zwaartekracht zou kunnen onttrekken, werd het mensdom maanziek. De Amerikaanse president Kennedy bond de kat definitief de bel aan toen hij in op 25 mei 1961 het maanprogramma lanceerde.

In diezelfde maand besliste ene Eddy Merckx, toen zestien en wonende in de Brusselse gemeente Sint-Pieters-Woluwe, dat hij coureur ging worden. De Tour winnen was zijn grote droom.

…..

Op 17 juli 1961 rijdt Merckx zijn eerste wedstrijdje bij de jongeren. Drie jaar later wordt hij in Sallanches wereldkampioen bij de amateurs. In 1965 maakt hij bij Solo-Superia zijn profdebuut en drukt meteen zijn stempel. Bij zijn eerste Giro-deelname in 1968 fietst hij in het hooggebergte alles en iedereen naar huis. De Tour-droom begint vorm aan te nemen.

Van 1903 tot 1939 waren twaalf van de drieëndertig Tour-edities gewonnen door een Belg, met Sylvère Maes als laatste in de rij. Maar na de Tweede Wereldoorlog was het huilen met de pet op. De Tour van 1968, waarin Herman Vanspringel in de laatste tijdrit het geel moest inleveren aan Jan Janssen, zorgde voor de ultieme frustratie. Zou Merckx na dertig jaar woestijn de grote verlosser zijn?

De wedren in de ruimte tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie barst los in oktober 1957, als de Russen hun eerste satelliet afschieten. Het rondje dat Joeri Gagarin in 1961 in zijn Spoetnik rond de aarde draait, bevestigt de voorsprong van Rusland.

Zo kan het niet langer, beseft president John Kennedy, die het wegens de mislukte inval van de Varkensbaai in Cuba hard te verduren had gekregen. Op 25 mei 1961 voorspelt hij “dat de Amerikanen vóór het einde van het decennium een mens op de maan zullen doen landen”. Ook overmoed?

De koorts

Hoe realiseer je een droom? Door hard te werken, passioneel te geloven, niets aan het toeval over te laten. Inspiratie, gekoppeld aan liters transpiratie.

Het Amerikaanse Gemini-programma was voor de maanmissie wat de Giro van 1969 was voor Merckx: een noodzakelijke vingeroefening. Maar bij beide voorbereidingen liep het bijna mis. Bij een grondtest brandde de Apollo 1-cabine uit. Drie astronauten kwamen om. En in de Giro werd Merckx betrapt op doping, met een schorsing tot gevolg.

De maan en de Tour leken verder af dan ooit.

…..

Eddy Merckx lijkt in mei 1969, net als het jaar voordien, soeverein op de eindzege van de Giro af te stevenen. Maar na een positieve plas op 1 juni in Savona wordt hij uit koers gezet en voor één maand geschorst. Hij kan de Tour vergeten. Pas na heel wat druk wordt de sanctie opgeheven. Zijn grote Touravontuur kan toch beginnen.

Sommige rivalen kunnen niet lachen met de ‘voorkeursbehandeling’ die Merckx heeft gekregen. En de gevestigde orde zit niet te wachten op een ambitieus jonkie, dat volgens hen overigens niet kan rekenen op een voldragen ploeg.

De Tour de France van 1969, 4.117 km lang, zonder rustdag, wordt iets voor weerbare, ervaren mannen. Een kuitenbreker met Vogezen, Alpen, Pyreneeën en Centraal Massief op het menu. Het is de zwaarste editie sinds de Tweede Wereldoorlog en als klap op de vuurpijl wordt tropisch weer voorspeld.

Pas op 20 februari 1962, meer dan een jaar na Gagarin, vliegt de eerste Amerikaan rond de aarde, John Glenn in de Mercury 6. De Nasa zet daarop in ijltempo tien Gemini-vluchten op. Telkens volgt een tegenzet van de Sovjets, wat de Amerikanen danig opjaagt. Op 27 januari 1967 loopt het grondig fout. Bij een repetitie op de grond met drie astronauten aan boord ontstaat brand in de Apollo 1-cabine. De zuivere zuurstof jaagt de vlammen op, veertien seconden na het brandalarm zijn de drie ruimtevaarders al gestikt. Een catastrofe!

Na een jaar onderbreking komen er nieuwe Apollo-vluchten. Eerst onbemand, vanaf Apollo 7 met astronauten aan boord. Met de maanlander van de Apollo 11 dreigt opnieuw een catastrofe: de computer slaat tilt, de Eagle kan nog net enkele hoge bergtoppen op de maan vermijden.

Het avontuur

De voorbereidingen zijn getroffen. De zenuwen staan gespannen, er is geen weg meer terug. De protagonisten blinken uit in verbetenheid. Maar ze beseffen maar al te goed dat bij dergelijke ondernemingen een ongeluk in een klein hoekje ligt.

Terwijl de Apollo-missie de allerlaatste tests ondergaat, wordt op zaterdag 28 juni 1969 de 56^ste Ronde van Frankrijk op gang geschoten. Tourdebutant Merckx is topfavoriet. Zwijgzaam begeeft hij zich – met de fiets! – naar de start in Roubaix. Waar is hij aan begonnen? De tegenstand is groot en verbeten, de weg geplaveid met hinderlagen.

Met evenveel vlinders in de buik begeven Neil Armstrong, Edwin Aldrin en Michael Collins zich op 16 juli naar de gigantische Saturnus V-raket die hen naar de maan zal schieten. Hun hartslag piekt, als ze zich om 9.32 uur plaatselijke tijd onder een oorverdovend gebulder verwijderen van het lanceerplatform op Kennedy Space Center. Zullen zij ooit nog terugkeren naar Moeder Aarde?

…..

De droom België binnen te rijden in het geel mag Merckx meteen opbergen: in de openingstijdrit is Rudi Altig zeven seconden sneller. Maar vanaf de Vogezen gooit Merckx bestendig de knuppel in het hoenderhok. De vernedering van de tegenstand krijgt haar hoogtepunt op de top van de Tourmalet: Merckx demarreert en brengt een solo van 140 kilometer tot een goed einde. De eindoverwinning kan hem niet meer ontsnappen. Of toch? Merckx blijft op zijn hoede. “Ik ben bang voor een ongeval”, zegt hij. “Eén onvoorzichtige toeschouwer kan mij de Tour doen verliezen. Ik ben innerlijk hypernerveus.’’

In de afsluitende tijdrit slaat de angst hem om het hart: na de start mist hij de eerste bocht, komt tegen een afsluiting terecht, maar blijft recht. Zou, in het zicht van de finish, toch nog alles mislopen?

Op 16 juli 1969 hijsen Armstrong, Aldrin en Collins zich in de commandomodule boven op de Saturnus V-raket. Het aftellen kan beginnen. 6, 5, 4, 3, 2, 1, 0… Alle motoren draaien… “Lift-off, we zijn vertrokken!” De hele wereld houdt de adem in.

Met een overdonderend lawaai komt de raket los van het platform. Tien minuten later is de snelheid al opgelopen tot 28.000 km/u. en wordt koers gezet naar de maan. Onderweg moet de maanlander in positie worden gebracht, na de lancering de tweede cruciale fase van de missie, door Aldrin foutloos uitgevoerd.

Drie dagen later maken Armstrong en Aldrin de maanlander los van de Columbia waarin Collins achterblijft. Bij de afdaling naar het maanoppervlak verloopt alles vlot, tot de twee astronauten merken dat de computer hen naar een plek stuurt die vol ligt met rotsblokken. Armstrong neemt de besturing handmatig over. De brandstof raakt echter op. “Nog één minuut, anders kun je niet meer terug”, meldt Houston. De hartslag van Armstrong floept naar 160 slagen per minuut.

De hemel

Wat gaat door een mens heen als hij boven op het Tourpodium staat? Of op de maan? Is er ontroering, kippenvel, een krop in de keel? Of is de dimensie van wat is bereikt niet te vatten?

Op zondagnamiddag 20 juli 1969 zet Eddy Merckx in Parijs zijn voet op het podium in het parc de Vincennes. Hij wordt officieel gehuldigd als eindwinnaar van de Tour. Hij heeft zijn hemel op aarde bereikt.

In de vroege ochtend van maandag 21 juli, zet Neil Armstrong zijn linkervoet neer op de maan. “One small step for a man, one giant leap for mankind”, luiden zijn onsterfelijke woorden.

Bestaat de hemel ook op de maan?

…..

Eddy Merckx wordt in de laatste kilometer nog de verkeerde kant opgestuurd, maar stormt ten slotte opgelucht de piste van Vincennes binnen, onder het gejuich van duizenden Belgen die naar Parijs zijn gekomen om dit historische moment mee te maken. Zondag 20 juli – 17u26’14”, een paar uur voor de Belgische nationale feestdag begin: Merckx stapt het bescheiden podium op en trekt de gele trui aan.

Een golf van enthousiasme overspoelt de tribunes. De grootste aller tijden heeft zijn vlag geplant. Een legende is geboren. Zijn terugkeer naar België is een historische gebeurtenis, met een ontvangst op het koninklijk paleis in Laken als een van de hoogtepunten.

Zo’n vier uur nadat Merckx de Tour had gewonnen, om 21u17’43” Belgische tijd om precies te zijn, klinkt het plots van op 360.000 km afstand: ”Houston, the Eagle has landed!”

Zes uur later gespt Neil Armstrong zijn ‘rugzak’ met zuurstofflessen en een radiozender vast. Negen laddertreden scheiden hem van een plaats in de wereldgeschiedenis. Dan maakt de beschaving een ongelooflijk moment mee: een camera brengt een mens in beeld die behoedzaam neerdaalt naar het maanoppervlak. Zeshonderd miljoen mensen over de hele wereld kijken toe. Nog even en…

Maandag 21 juli – 03u56’20” “onze tijd”: Neil Armstrong drukt zijn voet in het maangruis. De meest memorabele stap die een mens ooit heeft gezet. Twintig minuten later volgt Aldrin. Een legende is geboren.

Ook Armstrong, Aldrin en Collins zullen enkele maanden later op het koninklijk paleis in Laken worden ontvangen.

• 21 juli 1969
• Eddy Merckx
• Mens op de maan
• Neil Armstrong