NL
Een student die in Nederland uit huis gaat, begint aan zijn zelfstandige leven. In Vlaanderen blijft de band met thuis veel inniger. Lang verkoos Anouk van Kampen de Nederlandse radicale breuk, nu begint ze de charme te zien van het voorzichtige Vlaamse loslaten.
Mijn cd’s, mijn boeken, mijn kleren, schoenen, beddengoed en bij elkaar verzameld servies: toen ik op mijn zeventiende uit huis ging, nam ik alles mee. De kamer waarin ik tenten van verkleedkleren had gebouwd met mijn zus, gespeeld had met Lego en in een later stadium in dramatische buien naar Incubus en James Blunt had geluisterd, bleef grotendeels leeg achter, op mijn bed en een paar posters na. Hij werd verruild voor een zolderkamertje in Amsterdam, twee verdiepingen en een koude gang verwijderd van het dichtstbijzijnde toilet.
Vanaf dat moment omarmde ik het leven van een student op kamers en speelde mijn leven zich af in mijn nieuwe stad. Ik studeerde tot laat in de universiteitsbibliotheek, zat tot nog veel later in cafés, maakte nieuwe vrienden. Met het weinige geld dat op mijn rekening stond, kookte ik wat goedkoop was: pasta met room en champignons, spekjes erbij als er net geld was gestort. Voor het minimumloon serveerde ik in de weekends bagels in een veel te drukke lunchtent en naar mijn moeder, al was het maar 35 minuten met de trein, ging ik alleen nog maar om de zoveel weken.
Neem je in Nederland eenmaal de stap uit huis, dan ben je vanaf dat moment zelf verantwoordelijk voor je geld, en bij uitbreiding je leven
Mijn exit uit het ouderlijk huis pakte ik wellicht wel erg drastisch aan – jaren later zei mijn moeder nog, met lichte verontwaardiging in haar stem: ‘je had echt álles meegenomen’ – maar een uitzondering is dit in Nederland niet. In Nederland op kamers gaan, dat betekent: je uitschrijven uit het ouderlijk huis en inschrijven op de nieuwe plek, een uitwonende studiebeurs ontvangen (in mijn tijd tenminste), nieuwe vrienden maken en je aansluiten bij nieuwe verenigingen, werken in de avonden en weekends (tenzij je het erg getroffen hebt met het inkomen van je ouders) en je eigen geld beheren. Zeker na het eerste studiejaar zoek je je ouders vaak nog maar eens in de paar weken op. Koken doe je met je huisgenoten, op vakantie ga je zonder ouders en voor je was zoek je een wasserette of een eigen wasmachine. De laatste jaren zijn Nederlandse studenten door de hoge woonkosten en een gebrek aan beurzen noodgedwongen langer thuis blijven wonen, maar neem je eenmaal de stap, dan ben je vanaf dat moment zelf verantwoordelijk voor je geld, en bij uitbreiding je leven.
Sinds mijn verhuizing – vele jaren later – naar een Vlaamse studentenstad leerde ik een heel ander pad naar volwassenheid kennen. Een pad geplaveid met ongetwijfeld evenveel late bibliotheek- en cafésessies, maar met heel wat andere kronkels en zijpaden. Het leven van de Vlaamse kotstudent mag in grove lijnen wellicht lijken op dat van de Nederlandse student op kamers, in werkelijkheid is het een wereld van verschil.
Een studente die op een terras studeert© Venus Major / Unsplash
De eerste weekends dat ik hier woonde, verbaasde ik me nog over de lange colonne van rolkoffertjes die op vrijdag richting station trok, intussen weet ik dat het de studenten zijn die voor het weekend naar huis vertrekken. Studentensteden lopen leeg: veel frituren zijn juist in het weekend gesloten. Pas op zondag of maandag keren de studenten terug met versgewassen kleding én een lading – reeds gekookt – voedsel om minstens een deel van de week mee door te komen. Nieuwe vrienden in de nieuwe stad zijn er natuurlijk ook, maar in het weekend zoeken de studenten hun familie en hun oude vrienden en verenigingen weer op. Werken, dat doen veel studenten vooral in de zomer.
Ook administratief is de samenleving ingericht op dit andere studentenleven: wie op kot gaat, blijft thuis ingeschreven. Een beurs krijgen de meeste studenten niet, wel ontvangen hun ouders ook voor volwassen kinderen nog kindergeld of -bijslag. Blijven Nederlandse studenten in de zomer vaak in hun nieuwe stad wonen, in Vlaanderen loopt een kotcontract vaak maar voor tien maanden, in de zomer wonen ze weer thuis.
Het lijken in eerste instantie wellicht futiele verschillen, maar aan de andere overgang naar volwassenheid ligt een heel andere visie ten grondslag. Expliciet wordt het in Nederland nooit gemaakt, maar de verwachting die overal in doorklinkt: gisteren was je misschien nog een scholier, vanaf nu ben je zelfstandig en onafhankelijk. In Vlaanderen: je bent misschien officieel volwassen, maar je mag nog wel even kind blijven.
Lang zag ik de Nederlandse visie als iets louter positiefs. Een aantal jaar geleden keek ik verbaasd toe toen een Belgische vriend zijn moeder belde om te vragen wat hij zou moeten kopen voor zijn peetkind. Eind twintig was hij en ik lachte hem in zijn gezicht uit. Dat moet je intussen toch zelf wel kunnen bedenken? Zijn afhankelijkheid van een ouder, een ander, klasseerde ik als negatief, belachelijk, onvolwassen.
Uit de Nederlandse kijk spreekt een zeker vertrouwen: dat je het nieuwe leven dat je aangaat ook aankán. Het zorgt er ook voor dat Nederlandse jongvolwassenen in veel gevallen sneller onafhankelijk en dus vroeger ‘volwassen’ worden. Dat heeft zijn voordelen, maar ook een keerzijde. Zo heeft volgens een berekening van ING bijna de helft van de jongeren in Nederland schulden, het aantal jongeren met financiële zorgen neemt bovendien toe. Een sprekend voorbeeld is de studielening bij de overheid. Veel studenten, vaak nog weinig financieel geletterd, lenen noodgedwongen volop van de overheid. Weinigen hadden aan het begin van hun studie al door dat de overheid de rente nog kon optrekken en later weinig rekening zou houden met hun inkomen, waardoor ze tot ver in hun veertiger jaren maandelijks honderden euro’s moeten terugbetalen. Niemand die het ze uitlegde terwijl ze op een simpel formulier ‘maximaal’ aangaven. Hadden ze maar beter moeten nadenken, ze waren immers volwassen.
Het Nederlandse vertrouwen in jongvolwassenen is tegelijkertijd ook het toonbeeld van een veel individualistischer maatschappij, waarin onafhankelijk zijn soms minder een keuze dan een plicht is
In Vlaanderen staan mensen vaak versteld als ik van die studieschuld vertel, waar veel Nederlanders jaren later nog mee kampen en die het krijgen van een hypotheek op de – al zo moeilijke – woningmarkt nog verder bemoeilijkt. Zo is het Nederlandse vertrouwen in jongvolwassenen tegelijkertijd ook het toonbeeld van een veel individualistischer maatschappij, waarin onafhankelijk zijn soms minder een keuze dan een plicht is en waarin lang niet altijd ook de tools worden aangereikt om met de complexiteit van volwassenheid om te gaan.
De Vlaamse student leert wellicht wat later bonte en witte was scheiden, een ei bakken en zelf cadeaus uitzoeken. Maar voor de wat latere onafhankelijkheid krijgt hij ook iets terug: familie en de vertrouwde omgeving blijft, veel langer dan in Nederland, een prominente rol spelen. Veel vaker dan in Nederland bijvoorbeeld, in de helft van de gevallen zelfs, wonen grootouders op minder dan vijf kilometer van hun kleinkind (of dat wenselijk is, is een tweede). ‘Familiefeest’ is in België een begrip en spreekt een Vlaamse vriend van mij over ‘thuis’, dan bedoelt hij nog altijd: zijn ouders. Uit huis gaan en volwassen (moeten) worden is wellicht in Nederland én Vlaanderen een grote sprong, in Vlaanderen is de landing wel een stuk zachter.
nl
Geef een reactie
Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.